Zirveler
Zirveler Süreci, Orta Asya Türk Cumhuriyetleri’nin bağımsızlıklarını kazanmalarından sonra 1992 yılında başlayan ve Türk Devletleri Teşkilatı (eski adıyla Türk Konseyi) Sekretaryası’nın kurulduğu 2010 yılına kadar devam eden; Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkiye ve Türkmenistan Devlet Başkanları arasında gerçekleştirilen 10 zirve toplantısını içeren süreçtir.1992 Zirvesi
Türkiye Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın evsahipliğinde, Azerbaycan Devlet Başkanı Ebulfezl Elçibey, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgız Cumhuriyeti Devlet Başkanı Askar Akayev, Özbekistan Devlet Başkanı İslam Kerimov ve Türkmenistan Devlet Başkanı Saparmurad Niyazov’un katılımlarıyla Ankara’da gerçekleştirilmiştir. Zirve sonunda Ankara Bildirisi imzalanmıştır.Türkiye Cumhurbaşkanı Turgut Özal, Türk cumhuriyetleri arasında gümrük mevzuatları uyumlulaştırılarak kişi, mal ve hizmetlerin serbest dolaşımına imkan tanıyan bir serbest ticaret düzeninin oluşturulması, ortak bir yatırım ve kalkınma bankasının kurulması, demiryolu, karayolu ve havayolu bağlantıları ile telekomünikasyon imkanlarının geliştirilmesi, Türk cumhuriyetlerinin doğal kaynaklarının Türkiye üzerinden Avrupa’ya sevk edilmesi, dünya ekonomisine entegre olabilmek için ekonomik konularda koordinasyon ve işbirliği imkanlarının geliştirilmesi hususları üzerinde durmuştur.
1994 Zirvesi
Türkiye Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in evsahipliğinde, Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyev, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgız Cumhuriyeti Devlet Başkanı Askar Akayev, Özbekistan Devlet Başkanı İslam Karimov ve Türkmenistan Devlet Başkanı Saparmurad Niyazov’un katılımlarıyla İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Zirve sonunda İstanbul Bildirisi imzalanmıştır.1995 Zirvesi
Kırgızistan Devlet Başkanı Askar Akayev’in evsahipliğinde, Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyev, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, Özbekistan Devlet Başkanı İslam Karimov, Türkiye Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ve Türkmenistan Devlet Başkanı Saparmurad Niyazov’un katılımlarıyla Bişkek’te gerçekleştirilmiştir. Zirve sonunda Bişkek Bildirisi imzalanmıştır.1996 Zirvesi
Özbekistan Devlet Başkanı İslam Karimov’un evsahipliğinde, Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyev, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgızistan Devlet Başkanı Askar Akayev, Türkiye Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ve Türkmenistan Devlet Başkanı Saparmurad Niyazov’un katılımlarıyla Taşkent’te gerçekleştirilmiştir. Zirve sonunda Taşkent Bildirisi imzalanmıştır. Zirvede bir Daimi Sekretarya tesisi kararlaştırılmıştır.1998 Zirvesi
Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev’in evsahipliğinde, Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyev, Kırgızistan Devlet Başkanı Askar Akayev, Özbekistan Devlet Başkanı İslam Karimov, Türkiye Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ve Türkmenistan Devlet Başkanı Saparmurad Niyazov’un katılımlarıyla Astana’da gerçekleştirilmiştir. Zirve sonunda Astana Bildirisi imzalanmıştır. Zirvede Daimi Sekretarya Tüzüğü kabul edilmiştir.2000 Zirvesi
Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyev’in evsahipliğinde, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgızistan Devlet Başkanı Askar Akayev, Özbekistan Devlet Başkanı İslam Karimov, Türkiye Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ve Türkmenistan Devlet Başkanı Saparmurad Niyazov’un katılımlarıyla Bakü’de gerçekleştirilmiştir. Zirve sonunda Bakü Bildirisi imzalanmıştır. Bildiride de yer aldığı üzere Daimi Sekretarya’nın Türkiye’de tesisi kararlaştırılmıştır.2001 Zirvesi
Türkiye Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in evsahipliğinde, Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyev, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgız Cumhuriyeti Devlet Başkanı Askar Akayev, Türkmenistan Devlet Başkanı Saparmurad Niyazov ve Özbekistan Ali Meclis Başkanı Erkin Halilov’un katılımlarıyla İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Zirve sonunda İstanbul Bildirisi imzalanmıştır.Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev zirveler süreci çerçevesinde Aksakallılar Konseyi kurulmasını, ayrıca Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenterler Asamblesi kurulmasını önermiştir. Kırgız Cumhuriyeti Devlet Başkanı Askar Akayev Zirve Daimi Sekreteryası’nın oluşturulmasını önermiştir.
2006 Zirvesi
5,5 yıl aradan sonra Türkiye’nin girişimleri neticesinde Türkiye Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in ev sahipliğinde Antalya’da toplanmıştır. Zirveye Kazakistan, Azerbaycan ve Kırgızistan Devlet Başkanları düzeyinde katılmış, Türkmenistan Ankara Büyükelçisi ile temsil edilmiştir. Özbekistan ise Zirve’ye katılmamıştır. Zirve’de Kazakistan Devlet Başkanı Nazarbayev 2001 yılında yaptığı önerileri tekrar etmiştir.2009 Zirvesi
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in ev sahipliğinde 2-3 Ekim 2009 tarihlerinde Nahçıvan’da yapılmıştır. Zirve’ye Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Zarbayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Kurmanbek Bakiyev katılmışlardır. Özbekistan’ın katılmadığı Zirve’de Türkmenistan ise Cumhurbaşkanı Yardımcısı düzeyinde temsil edilmiştir.Sözkonusu Zirve sırasında, Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Kurulmasına Dair Nahçıvan Anlaşması Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan tarafından imzalanmıştır. Türkiye, Kazakistan ve Azerbaycan tarafından onaylanan Anlaşma 17 Kasım 2010 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Türkmenistan Anlaşma’ya taraf olmamıştır.
2010 Zirvesi
Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün evsahipliğinde 15-16 Eylül 2010 tarihlerinde İstanbul’da düzenlenmiştir. Zirve’ye Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Roza Otunbayeva ve Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbanguli Berdimuhammedov katılmışlardır. Özbekistan Zirve’de yer almamıştır. Anılan Zirve’yle, Nahçıvan Anlaşması ile kurulması kararlaştırılan ve bünyesinde Devlet Başkanları Konseyi, Dışişleri Bakanları Konseyi, Kıdemli Memurlar Komitesi, Aksakallar Heyeti ve Sekretarya’yı barındıran Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi hayata geçirilmiştir. Bu çerçevede, Türk İşbirliği Konseyi’nin İstanbul’da yerleşik Sekretaryası’na Büyükelçi Halil Akıncı’nın Genel Sekreter olarak atanması onaylanmıştır. Zirve’de ayrıca Türk İşbirliği Konseyi’nin Devlet Başkanları Zirvesi’nin ilkinin, 2011 yılında Kazakistan’da, müteakip İkinci Zirve’nin ise 2012 yılında Kırgızistan’da gerçekleştirilmesi kararlaştırılmıştır.Ankara’da 23-25 Kasım 2010 tarihlerinde, Türk İşbirliği Konseyi Sekretaryası Tüzüğü, Aksakallar Konseyi Tüzüğü ve Mali Esaslara İlişkin Anlaşma ile Türk İşbirliği Konseyi Sekretaryasının bütçesine ilişkin ilkelerin değerlendirildiği Türk Konseyi Kıdemli Memurlar Komitesi 1. Toplantısı düzenlenmiştir.
TDT'nin kurulmasından sonra 2011 Almatı, 2012 Bişkek, 2013 Gebele, 2014 Bodrum, 2015 Astana, 2018 Çolpon-Ata, 2019 Bakü'de, 2021'de İstanbul'da, 2022'de Semerkant'ta ve 2023'te Astana'da olmak üzere 10 Zirve düzenlenmiştir. Devlet Başkanları Nisan 2020'de Olağanüstü Kovid Zirvesinde çevrimiçi, Mart 2021'de Gayrıresmi Türkistan Zirvesinde yine çevrimiçi olarak bir araya gelmiştir. 2. Olağanüstü Zirve ise Mart 2023'te Ankara'da düzenlenmiştir.
TDT Zirve bildirileri